شهر قروه ، مركز اين شهرستان ، در فاصله 87 كيلومتري شمال شرقي سنندج و در مسير همدن - سنندج قرار دارد و از شمال به شهرستان بيجار ، از شرق به شهرستان همدان ، از جنوب به شهرستان سنقر و از غرب به شهرستان سنندج محدود است .
عوامل موثر در پيدايش اين شهر ، چشمه جوشان در شمال آن ، رودهاي متعدد و دشت حاصل خيزي است كه تا قرن ها موجب حيات آن به صورت آبادي كوچكي بود . بعدها قرار گرفتن در مسير راه ارتباطي شرق به غرب ، سبب توسعه آن آبادي شد .
مهم ترين جاذبه هاي گردشگري شهرستان قروه عبارتند از :
پل فرهاد ، مقبره شيداي نازار ، بقعه باباگرگر ، حمام قصلان ، آثار صخره اي فرهاد تاش ، چشمه وينسار و باباگرگر .
كامياران از شهرستان هاي تازه تاسيس استان كردستان است و مركز آن شهرستان كامياران ، در فاصله 65 كيلومتري جنوب شهر سنندج واقع است . موقعيت مناسب شهر كه در مسير جاده كارواني قديمي شمال غرب به سمت جنوب غربي است ، موجب رونق و توسعه شهر كامياران شده است .
بخش شرقي و شمال شرقي كامياران كوهستاني است و دره هاي زيبا و خوش اب و هوايي دارد و در بخش جنوبي به كرمانشاه متصل است .
مهم ترين جاذبه هاي گردشگري شهرستان كامياران عبارتند از :
بقعه پير عكاشه ،مقبره شيخ عباس كومايين ، روستا و قلعه پالنگان و نقش برجسته اورامان كه در دوره آشوريان ساخته شده است از جاذبه هاي اين شهرستان هستند .
شهر بانه در شمال غربي استان و هم جوار با مرز عراق و در فاصله 262 كيلومتري شهر سنندج قرار دارد . ريشه كلمه بانه از كلمه كردي بان به معناي بلندي و ارتفاع مي باشد . بانه يكي از شهرهاي زيباي استان است كه كوه آربابا به همراه جنگل هاي اطراف ، زيبائي خاصي به شهر بخشيده است . امروز وجود پاساژ و مراكز خريد جديد كالا و اجناس خارجي به علت هم جواري با مرز ، اين شهر را تبديل به يكي از شهرهاي پر مسافر نموده است . به طوري كه بيشتر مسافران با انگيزه خريد كالا و ديدن مناظر كوهستاني اطراف به اين شهر مسافرت مي نمايند . با توجه به مهمان نوازي مردم كردستان ، مردم بانه بيش از همه داراي اين خصوصيت خوب مي باشند .
مهم ترين جاذبه هاي گردشگري شهرستان بانه عبارتند از :
استان كردستان يكي از غني ترين استان هاي كشور از لحاظ موسيقي است . گروه هاي مختلف موسيقي در استان ، وجود اساتيد موسيقي كردي در تهران و شهرهاي بزرگ كشور و همچنين ساخت سازهاي موسيقي در اين استان ، كردستان را به مهد موسيقي كشور تبديل نموده است . كه به جرات مي توان در صورت برنامه ريزي صحيح در زمينه احداث مجتمع هاي فرهنگي ، سالن هاي اجراي موسيقي در آينده نديك شاهد ورود گردشگران علاقه مند به موسيقي و برپائي كنسرت هاي موسيقي ملل مختلف در كردستان باشيم .
يكي از مهمترين جاذبه هاي كردستان ويژگي هاي فهنگي آن است . اين ويژگي ها عبارتند از : زبان ، لباس ، موسيقي ، رقص ، جشن ها و مراسم خاص و صنايع دستي .
زبان مردم استان كردستان كردي است . زبان كردي همانند بان فارسي يكي از زبان هاي گروه هند و اروپايي است كه داراي قوانين خاص زبان از لحاظ دستوري و نوشتاري است . به علت وسعت زياد مناطق كردنشين اين زبان داراي لهجه هاي اصلي و زير لهجه هائي مي باشد كه اين تنوع لهجه از لحاظ حجم كلمات اين زبان را غني و وزن و لفظ آهنگين كلمات عرصه شعر و ادبيات و موسيقي كردي را متاثر و ثروتمند ساخته است .
*« هنگام به حجله رفتن عروس و داماد »
1) حجلَه خونَ يِ شازَ دوماد سه تا زن كِل مي زَنَن
جار ايل و جار ميخك ، جار فلفل مي زَنَن
Hejla xunay šāza dumād se tā zan kēl mizanzn
Jāre il o jāre mixak , jāre felfel mizanan
فارسي : در حجله خانه ي شازده داماد سه تا زن كل مي زنند و صداي هل و ميخك و فلفل مي زنند
2) از خدا مَ وايَ دارِم بادِ رويِ دريا بيا
شازَ دوماد ميرِ حجلهِ ، شاد و خُرَّم در بيا
Az xodā ma vāya dārem bāde rowy daryā biyā
Šāza dumād mire hejle šād o xorram dar biya
فارسي : از خدا من يك آرزو دارم كه باد از روي دريا بيايد و شازده داماد رفته حجله شاد و خرم بيرون بيايد
3) از خدا مَ وايَ دارِم پا بِشَم يَك صبحِ گا
توي حجلَهِ كاكا جونيم مَ كُنِم شُكرِ خُدا
Az xodā ma vāya dārem bāde pā bešam yak sobhe gā
Tuye hejlae kākā junim ma konem šokre xodā
فارسي : از خدا من يك آرزو دارم يك صبح زود بيدار شوم و در حجله ي كاكا جونيم من كنم شكر خدا
4) حجلَه خونَهِ رو بَ قِبلَ صَد تُمَن قيمَت بُدِ
رود جونيم توش نِشَستِ عالَمي رَوشَن بُدِ
Hejla xunae rub a gebla sad toman gimat bode
Rude junim tuš nešaste ālami rowšan bode
فارسي : حجله خونه ي رو به قبله صد تومان قيمت دارد و فرزندم در آن نشسته عالمي روشن شده
*« كت وشلوار پوشيدن داماد »
1) شازدَ دوماد شازدَ دوماد اينقَدَر آبي مَپوش
رَختِ آبي دَر بيارُ رَختِ دامادي بپوش
Šāzde dumād šāzda dumad inqadar ābi mapuš
Raxte ābi dar biyāro razte dāmādi bepuš
فارسي:شازده دوماد شازده دوماد اينقدر آبي نپوش
لباس آبي رادر بياور ولباس داماي بپوش
*« هنگام جدا شدن عروس از خانه پدري»
1) اَي نَه نَه جونِ نَه نَه كه آخِر اُت كِردِم جُدا
مَزِرِ قرآن اَدَر كُن تا اُچِم دَسِ خُدا
Ay nana jone nana ke āxer ot kerdem jodā
Mazzere qorān adar kon tā očem daste xodā
فارسي: اي مادر كه آخر مرا جدا كردي بيا مرا از زير قرآن رد كن تا بروم در پناه خدا
2) نَنَه وَلا نَنَه بِلا خونَه بابا بِتر
بَبَه جونيم زندَه باشه اَصلِ كارِ شُو اَرِ
Nana vallā nana belā xunae baba betare
Baba junim zende bāše asle kare šuare
فارسي:مادر والله و بالله كه خانه بابايم بهتراست اما بابا جانم زنده باشد اصل كار شوهر است.
*« به حمام رفتن داماد»
1) اي امومي،اي امومي اَوِ اََموم تازَ كُن
شازدِ دوماد دَر اَمومِ شَربَتُش آمادِكن
Ay amumi ,ay amumi,āow e amum tāza kon
šāzde dumād dar amume šarbatoš āmāda kon
فارسي: اي حَمومي اي حَمومي آب حموم تازه كن
شازده داماد در حموم شربَتِش آماده كن
2) يِك اَمومي اَزنَو بِسازِم چُون اَموم سِيد مُرتِضي
گِلُش از گِلدو بيارم اَو اُش اَز اِمام رضا
Yak amumi az now besāzem čoneamume sayd mortezā
Geloš az goldu biyārem aow oš az amām rezā
فارسي: يك حمامي از نوبسازم مثل حمام سيد مرتضي
گِل آن را از گلدان بيا,رم وآبش را از امام رضا
3)كاكا جونيم تِكِ اَموم ، رَفيقاش ياري كُنيد
يكصدو سي ، شيشَهِ عطر شَ روِ سِرَخالي كنيد
Kākā junim teke amum ,rafiqāš yāri konid
Yaksado si šišaye atr ša roy sera xāli konid
فارسي:برادر جانم درحمام دوستانش ياري كنيد
يكصدوسي شيشه ي عطررا روي سرش خالي كنيد.
مردم منطقه تلاش دارند با بهره گيري از اين آداب ورسوم اين ماه خدارا عزيز بدارند . اين آداب ورسوم از ساليان سال نسل اندر نسل باقي مانده. رمضان از مهمترين ماههاي خداست .رمضان با رمزورازي كه دارد همواره در نقاط مختلف كشور داراي آداب ورسوم خاصي است گرچه برخي از اين آداب به دليل تكنولوژي تغيير شكل يافته است . واما درلارستان كهن : - پيشواز : بسياري از مردم مدتها قبل از ماه مبارك رمضان روزه مي گيرند وبه پيشواز اين ماه مبارك مي روند اين روزه در ايام خاصي در ماههاي رجب وشعبان كرفته مي شود . در استقبال از ماه مبارك رمضان در بين لارستاني ها مي توان به نظافت خانه وكاشانه واماكن مقدس ، مساجد اشاره كرد . زنان ودختران با تهيه انواع حلواي محلي از قبيل مقراضي ، يغدر ، حلواي آرد برنج و.. شيرني هاي ديگر مثل ذولبيا ، باميا ، نان فرنگي ، رَنگينك و...وانواع خوراكي ها مثل شير برنج ، نان هاي محلي مثل پختن نان تَپ تَپي ؛ شُل شُلو ، با لاتُوه ، ليتَك ، گَپُك و... هم براي خانواده وهم براي خير وخيرات به خصوص در شب هاي جمعه وشب قدر به استقبال اين ماه مي رفتند
واسونك
اين ترانه ها عموماً در مراسم متختلف عروسي خوانده مي شوند . از زمان خواستگاري تا زفاف زنها آنها را مي خوانند ، آهنگ مطبوع ، آرام ، كشدار و ملايمي دارند . دسته جمعي نيز ممكن است خوانده شود ولي معمولاً يكي مي خواند و به نواي داريه ( دف ) مي زند و ديگران با دستك زدن ( كف زدن ) او را همراهي مي كنند . در تنظيم واسونك ها ، سعي شده است با توجه به متن واسونك ها رعايت تقدم و تأخر انجام سنتها بشود ، يعني ترتيبي كه مراسم مختلف از خواستگاري تا زفاف انجام مي گيرد عرضه مي گردد . به طوري كه با مختصر دقتي ذهن خواننده با مراسم مختلف عروسي سنتي ، در شيراز و اكثر قريب به اتفاق شهرها و بخش ها و روستاهاي فارس آشنايي يابد ، البته طبيعي است كه اين مراسم و اين نواها در نقاط مختلف هرچند به هم شباهت داشته و به هم نزديك باشند تفاوت هايي محسوس و نامحسوس دارند .
ناگفته نماند كه هنگام عروسي در خواند واسونكها و شادي كردن به هيچ وجه رعايت مقدم و مؤخر نمي شود . تذكر اين نكته نيز لازم است كه در تمام ابيات واسونك ها مي توان به جاي داماد كلمات ( كاكا ) را گذاشت و عكس آن نيز صادق است . به علاوه بعد از خواندن هر بيتي مي توان اين جملات آهنگين را خواند يا نخواند . « اي مبارك بادا - ايشالا مبارك بادا »
واسونكهاي لار نيز اكثراً به زبان محلي است اما در ميان آنها گاهي اوقات ترانه هايي به لهجه فارسي نيز ديده مي شود كه اين به احتمال زياد به دليل ورود ترانه ها از شهرهاي ديگر به شهر ماست ، حتي در بعضي از اين ترانه ها مي بينيم كه يك يا دو بيت آن به زبان محلي است و ابيات ديگرش به زبان فارسي است .
انواع ترانه هاي محلي
گرچه ترانه هاي محلي انواع اشعار محلي و عاميانه يك ناحيه يك ناحيه را اعم يك بيتي ، دوبيتي يا چند بيتي ، لالايي ، واسونك ، ترانه هاي نمايشي ، كار روايي و حتي طنز و خوشمزگي ها و در كل همه نمودهاي شعري آهنگدار با اوزان ساده آن ناحيه را در بر مي گيرد ، و آهنگ هايي كه از نسل هاي پيشين با گذر از قرون و اعصار و همراه با رنج ها و شادماني ها سينه به سينه به امروز رسيده و طراوت ذاتي خود را همانند طراوت آبهاي جاري چشمه ساران حفظ كرده است و چون خواننده اي به خواندن آنها با اين آهنگ ها مي پردازد هر شنونده اي را شديداً تحت تأثير قواي ناديدني و تنها حس كردني خود قرار مي دهد گاه مي گرياند ، گاه مي خنداند و گاه به تفكر مي كشاند .
ترانه هاي محلي لار نيز به دسته هاي متفاوتي همچون ترانه هاي مخصوص عروسي ( واسونك ها ) ، ترانه هايي هنگام به دنيا آمدن نوزادان مي خواندند ، لالايي ها ، ترانه هاي كه در دوري و فراق ياران و دوستان سروده مي شده و نيز آوازهايي كه در عزاداري ها براي عزيزان شان خوانده مي شده تقسيم مي شوند و هريك دنياي از معاني را با خود به همراه دارند .