نوع بنا : تاريخي
قدمت : حدود 508 سال
| اين حمام از آثار مهدي قلي بيك امير آخور باشي شاه عباس اول صفوي كه در بازار بزرگ مشهد واقع شده و تا همين اواخر مورد استفاده بوده است. حمام داراي سربينه اي با هشت ستون سنگي و سقف گنبدي شكل است و در نزديكي مسجد امام ( شاه ) ساخته شده است. سازنده حمام آن را وقف آستان قدس كرده و سال تاسيس بنا به روايت كتيبه از ميان رفته آن 1027 است. | |
| آدرس :بازار بزرگ مشهد |
| نوع بنا : فرهنگي قدمت : حدود 1020 ه . ق سال حمام گنجعلي خان در ضلع جنوبي مجموعه گنجعلي خان قراردارد در سال 1020 ه . ق به فرمان گنجعلي خان حاكم وقت كرمان ساخته شده است. اين حمام در سال 1350پس از تعميرات لازم و تهيه مجموعه‌هايي از وسايل سنتي حمام، همراه با صحنه‌ها و پيكره‌هايي از شيوه ونحوه حجامت، سرتراشي و چگونگي آداب و تشريفات استحمام براي نخستين بار به موزه مردم‌شناسي تبديل‌شد. | |
| آدرس :حمام گنجعلي خان در ضلع جنوبي مجموعه گنجعلي خان |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : صفوي بناي اين حمام با كاشي كاري، نقاشي و گچبري، مقرنس كاري و كاربندي‌هاي زيباتزئين شده است. سردر ورودي اين حمام نيز با نقاشي‌هاي زيباي عصر صفوي تزئين شده است. معمار اين‌مجموعه و حمام استاد محمد سلطان يزدي بوده است. اين حمام داراي دو بخش رختكن و گرمخانه است.دقيق‌ترين موضوع قابل توجه در معماري گرمخانه پيروي و هم شكلي سنگ‌هاي كف گرمخانه با ساختمان‌سقف است. اگر سقف به شكل لوزي است، سنگ مقابل كف آن نيز لوزي است. رختكن حمام به 6 غرفه تقسيم‌مي‌شود كه هر غرفه آن مخصوص يك صنف جامعه يعني سادات، روحانيون، خوانين، رعايا، اعيان و بازاري‌هابوده است و در حال حاضر در هر غرفه يك يا دو مجسمه از شمايل هر يك از طبقات ياد شده به نمايش گذاشته‌شده است.بخش گرمخانه شامل يك حوض آب سرد است با طاقي شبيه خيمه كه هشت ستون حمام بر زيبايي‌آن مي‌افزايند. سيستم كانال كشي آب و فواره‌ها چنان دقيق طراحي و اجرا شده است كه از عجايب معماري‌حمام‌ها محسوب مي‌شود. يكي ديگر از عجايب حمام ساعت يا زمان‌سنج سنگي آن است. | |
| آدرس :مجموعه گنجعلي خان |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : سال 1280 ه . ق عصر زنديه - قاجاريه حمام قديمي وكيل در سال 1280 ه . ق به شكل با شكوه و باتاثيرپذيري از سبك معماري عصر زنديه - قاجاريه احداث شده است. از كف تا ديوار آن كاشي كاري و سراميك‌كاري شده و به دو بخش رختكن و گرمخانه تقسيم مي‌شود. در دهه‌هاي اخير اين حمام به چايخانه سنتي تبديل‌شده است. سردر اين حمام در سال 1369 ه . ش بازسازي شد. بخش گرمخانه اين حمام امروز محل صرف‌غذاهاي محلي كرمان است. | |
| آدرس :بازار كرمان |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : صفويه 1135-907 اين حمام از بناهاي قرن دوازدهم هجري قمري است كه در نياكي محل آمل واقع شده است. ساختمان آن شامل سه گنبد بزرگ و هفت گنبد كوچك است . اين حمام داراي دو خزينه آب سرد وگرم و سربينه اي زيبا است كه در قسمت فوقاني آن نورگير بزرگي تعبيه شده است. تعدادي از كاشي هاي كناره ، داراي نقوش گياهي در زمينه سفيد است. ازاره گرمخانه از كاشي هاي جديد پوشيده شده است. به خاطر نصب دوش وتعويض كاشي ها تغييرات زيادي در حمام انجام شده است. مصالح عمده حمام آجر و سنگ است و ديواره هاي آن تماماً با كاهگل ودوغاب آهك ،اندود شده است. حمام اشرف تنها باقي مانده حمام هاي قديمي شهر آمل است. | |
| آدرس :نياكي محل آمل |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : صفويه بخشي از حمام گلشن لاهيجان با گسترش شهر سازي و لزوم احداث خيابان و ميدان ويران شده است. بناي حمام پلان كثير الاضلاع داشت و براي ساخت آن از آجر قرمز محلي، ساروج و گل آهك استفاده شده است. در تعميرات اخير پس از زلزله گيلان براي استحكام بنا از مصالح جديد استفاده شد. در سنگ كاري شده امروزي حمام در كوچه اي در ضلع جنوب آن واقع شده استو با گذر از ورودي به رخت كن مي رسيم. طول رخت كن حدود 10 متر و در مست راست آن، اتاقكي در سطح پايين تر واقع شده كه به گرمخانه معروف است. در شمال رخت كن، صحن حمام با ده ستون قرار دارد و وسيع ترين قسمت بنا به شمار مي رود. كف گرمابه با موزاييك و ازاره ديوار هاي جانبي تا ارتفاع 180 سانتيمرت كاشي كاري جديد شده است. گنبد مياني در حدود 8 متر ارتفاع دارد و حباب هايي بر روي آن كار گذاشته شده كه نور داخل حمام را تامين مي نمايد. در فواصل كاسه برگردان به ارتفاع حدود 5/3 متر، فضاي فوقاني را مسقف مي سازد. در شمال شرقي صحن دو هشتي وجود دارد. اضلاع مقابل هشتي ها حدود 5/4 متر و ارتفاع گنبد آنها 5/5 متر است. در ضمن در ديوا هاي هر ضلع طاق نماهايي به چشم مي خورد. كانال كوچك با شياري آب مصرف شده دوش ها را به صحن حمام هدايت مي كند. در جنوب هشتي دوم خزانه يا مخزن آب گرم قرار دارد. در قسمت هاي مختلف حمام معمار با اسفاده از اسلوب هاي خاص و با انواع آجر چيني به مسقف كردن بنا همت گماشته است. گرمخانه يا فضاي بالاي صحن حمام در قسمت فوقاني ستون هاي هشت گانه مياني داراي كاربندي هشت و نيم هشت است. در بالاي كاربندي ها گنبدي ديده مي شود كه فضاي اصلي اين قسمت را مسقف مي سازد. اين گنبد بزرگ ترين و بلند ترين گنبد در بناي فعلي حمام است. سقف چهار هشتي كه دو به دو در شمال غربي و جنوب غربي بناي حمام واقع شده، گنبدي شكل است. خزانه يا مخزن آب گرم حمام نيز كه بين هشتي ها قرار گرفته داراي گنبد با فيلپوش هايي در چهار كنج است. | |
| آدرس :شهرستان لاهيجان |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : صفويان اين بنا منسوب به حسين خان ساكي است . احتمال مي رودبا بناي پل گپ خرم آباد هم دوره باشدكه در دوره شاه سلطان حسين صفوي بنا شده است.داراي مساحتي قريب به790 متر مي باشد، به نظر مي رسد در ادوار بعدي نيز در آن تغيراتي در آن لحاظ شده باشد.داراي تزئينات ساده گچبري در رسمي بنديهاي زير گنبد مي باشد وهيچ شواهدي دال بر وجود نقاشي و آهك بري در آن وجود ندارد. در گذشته آب رساني بنا از چاهي موسوم به گور يا گاورو كه در قسمت تون قرار دارد. تامين مي شده و فاضلاب آن از طريق تنبوشه هاي در زير خيابان فردوسي به رودخانه مي ريخته است . در قسمت بينه 2ستون سنگي ودر گرم خانه نيز 4 ستون سنگي وجود دارد،قوسهاي اجرا شده در بنا همگي از نوع شبدري كند مي باشد. | |
| آدرس :خرم آباد |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : قاجاريه ( 1195 - 1299 ه ق ) اين حمام در روستاي هلجرد شهرستان كرج قرار دارد. هلجرد يك روستاي تاريخي است كه مجموعه اي از آثار قرون گذشته را در خود جاب داده است. حمام هلجرد يكي از اين بناهاي قديمي است كه از دوره قاجاريه به جاي مانده و از ساروج، سنگ و قلوه سنگ ساخته شده است. در اين حمام نيز مانند حمام هاي ديگر با عبور از راهروي باريكي، رخت كن مشاهده مي شود. ورودي زنانه در ضلع ديگر حمام واقع است. سقف اين حمام با طاق عرقچين ساده پوشيده شده و در نوع خود بي نظير است. مخزن آب، خزينه ، حوض، گرم خانه ، نظافت خانه، و ... از ملحقات حمام است. | |
| آدرس :روستاي هلجرد شهرستان كرج |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : قاجاريه ( 1195-1299 ه ق ) اين حمام متعلق به اواسط دوره قاجاريه و در محلات قديمي شهر كرج واقع است. ورودي حمام با هشت پله به كف حمام در عمق 5/3 متري مرتبط مي شود. سربينه با رخت كن شامل يك گنبد مركزي است كه در طرفين گنبد چهار پوشش آجري طاق و چشمه و در منتهاي اليه طرفين ، به چهار گنبد كوچكتر گره پوش مشاهده مي شود. پايه هاي گنبد و طاق چشمه ها روي چهار ستون آجري با ابعاد 7 در 7 سانتي متر استوار است. فضاهاي گرم خانه شمال محل نظافت خانه در جنوب با طاق گهواره اي، شاه نشين در شمال با پوشش گهواره اي و محل شستو شوي در شمال شرقي و جنوب شرقي در غرب خزينه است. در ساختمان حمام از آجر هاي ختايي با ابعاد 5 در 20 در 20 سانتي متر و ملات گل آهك استفاده شده است. اندور داخل حمام نيز در گذشته آهك بود. | |
| آدرس :در محلات قديمي شهر كرج |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : حدود 200 سال در مركز روستاي در ده از توابع فرمانداري فيروزكوه، حمام قديمي وجود دارد كه قدمت آن به 200 سال پيش مي رسد. براي ورود به حمام بايد از چند پله پايين رفت، با چرخشي به سمت چپ فضاي رخت كن مشخص مي شود و با چرخشي ديگر به سمت چپ به گرم خانه راه مي يابد. فضاي رخت كن مربع و داراي سكوهايي براي نشستن است. در وسط نيز يك حوض سنگي بيضي شكل مشاهده مي شود. گرم خانه داراي پلان مستطيل، سقف گنبدي و طاق جناغي با نور گير است. مصالح به كار رفته در بنا ملات ساروج و سيمان است . | |
| آدرس :روستاي در ده از توابع فيروزكوه |