نوع بنا : تاريخي
قدمت : حدود 500 سال
| در دره كارده ، دو دژ دست نيافتني به نامهاي قلعه آل و مات ( ماد و عماد) در متون تاريخي دوره تيموري از قلعه عماد ياد شده و تا دوره شاه عباس صفوي مورد استفاده بوده است. قلعه عماد در نيم فرسنگي شمال شرق روستاي آل بر روي كوهي بلند و مسطح بنا شده است. در اين قلعه از تاسيسات نگهداري آب و مسكن سربازان نشانه هايي برجاست. در اطراف آن نيز سفالهاي دوره تيموري و صفوي يافت مي شود . قلعه عماد و گنجهاي آن هميشه محل درگيري ها و لشكر كشي ها ي بسيار بوده است. | |
| آدرس :نيم فرنگي شمال شرق روستاي آلدر بخش كارده |
نوع بنا : تاريخي
قدمت : دوره پارينه سنگي
| اين قلعه در نزديكي شهر ويران تابران توس و مشرق آن بصورت ويرانه اي بازمانده دژي است كه به نام شيرخانه توس نيز معروف بوده است و نادر شاه در حمله به مشهد از آن استفاده كرده است. | |
| آدرس :در نزديكي شهر تابران توس |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : اشكانيان قلعه ماران در ناحيه حاجي لر مينو دشت قرار دارد . بنا به يك روايت تاريخي قلعه ماران همان پاپتخث دوم پارت ها (اشكانيان) است كه تيرداد آن را ساخث و به دارا موسوم شد وگفته مي شود همان "داريون" يوناني ها است. | |
| آدرس :ناحيه حاجي لر مينودشت |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : آل زيار420-316 بناي برج رسكت (واقع در روستاي رسكت از بحش دو دانگه) درآغاز قرن پنجم هجري قمري ساخته شد. اين برج شامل بدنه آجري و گنبد است كه حد فاصل قسمت فوقاني بدنه و آغاز گنبد آن تزئينات مقرنس كاري شده است و دو كتبيه آجري به خط پهلوي ساساني و خط كوفي در روي آن به چشم مي خورد . | |
| آدرس :واقع در روستاي رسكت از بحش دو دانگه |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : صفويه اين قلعه كه به ملك قلا معروف است، ظاهراً به نام ملك بهمن آخرين سلطان لاريجان نامگذاري شده است. آثار ويرانه هاي اين قلعه بالاي كوهي مشرف بر دهكده شاهاندخت (از روستاهاي لاريجان) هنوز خودنمايي مي كند . قلعه مذكور ، سابقاً يكي از عظيم ترين بناهاي تاريخي لاريجان و سلسله جبال البرز به شمار ميرفت ، تا اينكه در سال 1005 هجري ، يعني بعد از مغلوب شدن بهمن در جنگ با فرهاد خان – فرستاده شاه عباس صفوي- و انقراض سلسله بادوسپان ، ويران شد. | |
| آدرس :بالاي كوهي مشرف بر دهكده شاهاندخت (از روستاهاي لاريجان) |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : دوره اسلامي اين قلعه به فاصله تقريبي 20 كيلومتري در جنوب شرقي دوآب (منطقه سواد كوه) در نزديكي روستاي كنگلو بر بالاي صخره اي قرار دارد كه قسمت اعضم آن با گذشت زمان و عوامل مخرب جوي از بين رفته است. نماي خارجي قلعه را يك باروي عظيم سنگي تشكيل مي دهد كه درقسمت مياني و طرفين آن ، برج هاي ديده باني تعبيه شده است. فضاي داخلي اين قلعه با توجه به بقاياي آن، مدور و در دو طبقه ساخته شده بود كه قسمت عمده آن از بين رفته و در حال ويراني است. عمده مصالحي كه در ساختمان قلعه به كارگر رفته شده عبارت از سنگ لاشه با ملاط آهك و سنگ ريزه است. طرح و نقشه اين قلعه جالب و منحصر به فرد است كه نظير آن در ديگر مناطق مازندران كم تر مشاهده شده است. قلعه كنگلو سپري در مقابل حملات و يورش هاي ناگهاني دشمن بودكه جنبه تدافعي آن بر ساير جنبه ها ارجعيت داشت. اين قلعه به دوره اسلامي مربوط است و تاريخ دقيق بناي آن به خاطر عدم دستيابي به شواهد و مدارك مستند مشخص نيست. | |
| آدرس :20 كيلومتري در جنوب شرقي دوآب (منطقه سواد كوه) در نزديكي روستاي كنگلو |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : ايلخاني اين قلعه در نزديك روستاي ليسار، بين راه تالش به آستارا قرا ردارد و احتمالا از بناهاي دوره ايلخاني است. قسمت عمده اي از پلان بنا، به علت ويراني مشخص نيست. مصالح به كار رفته در بنا سنگ، اجر و ساروج است. قطر ديوار ها دو متر و در گاه ورودي در سمت شرق، داراي طاق هلالي است. آب انبار و ارگ قلعه و برج هاي ديده باني چندي از بنا پا بر مانده است. | |
| آدرس :نزديك روستاي ليسار، بين راه تالش به آستارا |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : ساسانيان اين قلعه در 12 كيلومتري جنوب شرقي فومن و در دل جنگل هاي انبوه مناطق كوهستاني جاي دارد. اين قلعه كه به سكسار و قلعه حسامي نيز شهرت دارد، از بزرگترين و باعظمت ترين دژهاي نظامي گيلان و حتي ايران به شمار مي آيد و مساحت آن بالغ بر 50 هزار متر مربع است. اين قلعه در ارتفاع 600 متري و در بلندترين نقطه كوه قرار دارد. با توجه به خاك برداري محوطه داخلي و بررسي پي بنا احتمالا اين دژ به عصر ساساني تعلق دارد و در زمان حكومت سلاحقه تجديد بنا شده است. از اين رو قلعه رود خان را از قلاع اسماعيليه به حساب مي آورند. توجه به اين كه شهر فومن دوراني طولاني مركز حكومت گيلان بيه پس از خاندان اسحاقوند بود، اهميت اين قلعه را بيشتر محسوس مي دارد. رابينو درباره اين قلعه نوشته است: سنگ نوشته اي كه در آنجا وجود دارد نشان مي دهد كه اين قلعه به نام حسامي براي اولين بار در سال 918 هجري (13-1512 ميلادي) تا 921 (16-1515 م ) به فرمان سلطان حسام الدين امير دباج بن امير علاءالدين اسحقي مرمت گرديده است و اين سنگ نوشته از كمال الدين محمد گيلاني است و منظومه آن خان احمد شيرواني و نوشته آن اثر ابن حسين الخراساني است. هدايت خان هنگامي كه بر ضد كرميخان زند به شورش پرداخت شروع به تعمير آنجا نمود و در آنجا اسلحه و مهمات قرار داد. اين كنيبه چند سال پيش توسط يكي از كارشناسان ميراث فرهنگي پيدا شد و امروز در گنجينه رشت نگه داري مي شود.اين قلعه از دو بخش تشكيل شده است:1- ارگ يا محل اسكان حاكم و خانواده: ارگ يا شاه قلعه در دو طبقه و از آجر ساخته شده و در قسمت غربي اين بنا واقع است. قلعه كلا داراي دو ارگ و 16 قراول خانه است. قراول خانه ها به صورت دو طبقه با نورگير ها و روزن هاي متعدد بر محيط اطراف مسلط است. ورودي قلعه در سمت شمال جاي دارد و در دو طرف آن دو برج عظيم سنگي ديده مي شود. در گذشته چشمه آبي در داخل قلعه جاري بود كه وت محاصره از آب آن استافده مي شد. اين چشمه پس از زلزله سال 1369 گيلان خشك شد.2- قسمت نظامي يا قورخانه : در قسمت شرقي قلعه دورخان بناهايي مخروبه وجود دارد. در قسمت شمال و جنوب ديوارهاي محصور كننده قلعه، برج هاي نگهباني در فواصل مختلف به چشم مي خورد. اتاق هاي هشت ضلعي كه از آجر ساخته شده هنوز برفراز برج ها ديده مي شود.ديوار هاي قلعه حدود 40 برج ديده باني دارد. در اين ديوارهاي منافذ و تركش هايي براي ريختن مواد مذاب و تير اندازي نيز تعبيه شده بود. از وجوه جالب توجه در معماري قلعه رود خان، كاربرد طاق هاي جناقي و انواع مختلف آن و نيز طرح هاي آجر كاري و سنگ چيني است كه نشان از دقت نظر سازندگان آن دارد. سازندگان قلعه از اصول پيشرفته علمي دفاع و حصار بندي كاملا آگاه بودند و به همين دليل در طي قرون متمادي اين قلعه در برابر تهاجم و يورش ها هرگز در مقابل دشمن سر تسليم فرود نياورده و نشاني از تخريب انساني و حريق در آن به چشم نمي خورد. امروزه قسمت عمده اي از بنا در زير قشري از پيچك ها پنهان شده و قلعه در هاله اي رمز آلود در دل جنگل سرسبز غنوده است. | |
| آدرس :فومن - 12 كيلومتري جنوب شرقي شهرستان در جنگلهاي انبوه مناطق كوهستاني |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : ساساني بناي فوق بر روي تپه اي باستاني و طبيعي واقع شده است. اين اثر ارزشمند داراي 8 برج 2 حياط مستطيل شكل ,محيط كلي 60/228متر,با ارتفاع بلندترين ديوار تا سطح تپه 5/22متر و مساحت كلي آن 5300 متر مربع است . پلان بنا به صورت هشت ضلعي نامنظم است. ورودي آن در جبهه شمالي ودر برج جنوب غربي ساخته شده است كه عرض آن10/2و ارتفاع آن3متر است در ساخت آن از مصالحي چون خشت ،آجر(قرمز وبزرگ) ، سنگ و ملات استفاده شده است.از نكات قابل تامل در اين بناي سترگ وجود چاه قلعه به عمق42متردر حياط اول وراه زير زميني جهت فرار در مواقع اضطراري در حياط دوم مي توان اشاره نمود. از زمان برپايي بنا در عهد ساساني تا دوره هاي متا خر الحاقاتي به آن اضافه شده است(به خصوص دوره صفوي وقاجاري)اين اثر همان دژمعروف شاپورخواست كه در تواريخ ذكر شده است.به لحاظ موقعيت استراتژيكي خود در قرن 4ه.ق.به عنوان مقر حكومت آل حسنويه وگنجوراين سلسله درزمان آل بويه آمد.از قرن ششم هجري پس از ساخته شدن شهر جديد خرم آباد اين قلعه نيز به نام خرم آباد ناميده شد.احتمالانام فلك الا فلاك در دوره قاجار بر آن اطلاق شده است. از بدو شكل گيري اين بناي عظيم و ديدني تا به حال داراي كاربريهاي سياسي ، نظامي ، خزانه سلطنتي ، مقر حكومتي ، پادگان نظامي ، زندان سياسي داشته است. اكنون نيز به عنوان موزه باستانشناسي، مردم شناسي وآزمايشگاه مرمت اشيا وچايخانه سنتي از آن استفاده ميشود . | |
| آدرس :خرم آباد - مركز شهر |
| نوع بنا : تاريخي قدمت : اشكانيان تمامي قسمتهاي برجاي مانده بنا از سنگ و ملاط است و قسمت شمالي آن سالم تر از ساير قسمت هاست سبك طاق اين قلعه شباهتهايي با قلعه زاخه در همين منطقه دارد . ورودي قلعه به سمت شرق مي باشد و در قسمت شمال پنجره ايي به ابعاد 90 × 80 × 100 تعبيه گرديده است . طول و عرض آن 205× 85/3 متر و بلندي طاق 75/2 سانتيمتر است . طول حصار قلعه 60 متر و عرض آن 24 متر و آثار هشت اتاق به خوبي پيداست . موقعيت قلعه بصورتي است كه چشم انداز بسيار زيبايي از دره سيمره و منطقه طرهان و رومشكان را در برمي گيرد .بناي مذكور منسوب به آيين مهر پرستي است | |
| آدرس :كوهدشت - بخش رومشكان- روستاي قاطرچي |